Teknoloji hayatımızı hızla değiştiriyor. Artık bir bilgiye ulaşmak için sadece Google’a sormuyoruz; ChatGPT, DeepSeek gibi yapay zeka asistanlarına da danışıyoruz. Peki, bu dijital yardımcılar her konuda gerçekten açık ve tarafsız mı? Özellikle de politik olarak hassas sorularda.
Deneyin Başlangıcı: “Çin diktatörlükle mi yönetiliyor?”
Geçtiğimiz günlerde bu merakla yola çıktım. Amacım, Çin’deki yönetim biçimiyle ilgili basit bir sorunun iki popüler yapay zeka asistanı tarafından nasıl yanıtlanacağını görmekti. Sonuçlar beklediğimden daha çarpıcıydı.
ChatGPT: Temkinli, Dengeli ve Açık
İlk sorumu ChatGPT’ye sordum:
“Çin diktatörlükle mi yönetiliyor?”
Gelen cevap detaylı, temkinli ve çok yönlüydü. Çin’in tek partili, otoriter bir yönetim altında olduğu, basın ve ifade özgürlüğünün kısıtlandığı açıkça belirtildi. “Diktatörlük” kelimesinin teknik olarak genellikle tek kişinin mutlak kontrolünü ifade ettiğini, Çin’in ise “otoriter tek parti rejimi” olarak tanımlanmasının daha doğru olduğunu vurguladı.
Kısacası: ChatGPT bilgi saklamıyor ama konunun hassasiyetine dikkat ederek objektif, kapsamlı bir analiz sunuyor.
DeepSeek: Duvar ve Propaganda
Aynı soruyu DeepSeek’e sordum.
İlk yanıt:
“Sorry, that's beyond my current scope. Let's talk about something else.”
(“Bu benim yetki alanım dışında, başka bir şey konuşalım.”)
İkinci denememde ise DeepSeek, neredeyse Çin devletinin resmi metinlerini tekrar etti:
“Çin, halkın demokratik diktatörlüğü olarak adlandırılan sosyalist bir hukuk devletidir…”
Yanıtta Çin’in başarılarından, kalkınmasından ve uluslararası iş birliğinden uzun uzun söz edildi. “Diktatörlük” kelimesi ise yalnızca “demokratik diktatörlük” şeklinde geçti, tamamen resmi terminolojiyle.
Burada ister istemez şu soru akla geliyor:
Bu bilgi vermek mi, yoksa propaganda mı yapmak?
Peki Bu Farklılığın Sebebi Ne?
Burada işin perde arkasına bakmak gerekiyor:
1. Veri Setleri ve Eğitim Politikaları
-
ChatGPT, Batı merkezli bir model ve çok çeşitli kaynaklardan, farklı bakış açılarından besleniyor. Amacı, mümkün olduğunca tarafsız ve bilgilendirici cevaplar sunmak.
-
DeepSeek ise Çin merkezli bir yapay zeka. Çin’in yasal ve politik sınırları nedeniyle, hassas konularda ya hiç cevap vermiyor ya da devletin resmi görüşünü yansıtıyor. “Halkın demokratik diktatörlüğü” gibi ifadeler, doğrudan Çin’in resmi terminolojisinden alınmış.
2. Otomatik Filtreler ve Sansür
-
DeepSeek, hassas konularda bazen otomatik olarak yanıtı reddediyor.
-
Sansür aşıldığında ise yanıtlar, propaganda diline yakın ve resmi devlet söylemini tekrarlıyor.
Yapay Zeka Gerçekten Tarafsız mı?
Bu deneyim gösteriyor ki, yapay zekalar yalnızca teknoloji değil, aynı zamanda onları geliştiren kültürlerin ve politikaların bir ürünü. Sorduğunuz soruya verilen yanıt, algoritmanın kodundan çok, o algoritmayı şekillendiren toplumun değerlerinde yatıyor.
Yani, karşınızda sadece bir ekran değil, dijital zihinlerin ve toplumların yansımalarını görüyorsunuz.
Sonuç: Merak Sınırları Zorluyor
Batı merkezli yapay zekalar bilgiye daha geniş bir perspektiften yaklaşıp farklı bakış açılarını sunabiliyor. Çin merkezli sistemlerde ise resmi sınırlar ve politikalar, bilginin önüne adeta bir duvar örüyor.
Bu deneyimin bana öğrettiği şey şu oldu:
Her yapay zeka, geliştiren toplumun bir aynası. Sadece ne bildiğimizi değil, neye izin verildiğini de gösteriyor.
Peki Sen Hangi Yapay Zekaya Güvenirdin?
Yapay zeka asistanlarından biri bilgi saklarken diğeri propaganda mı yapıyor? Gerçekten tarafsız bilgiye ulaşmak için hangi teknolojilere güveniriz?
Senin de bu konuda deneyimlerin ya da gözlemlerin varsa, yorumlara yazmanı çok isterim!
Unutma:
Teknoloji kapılar açar ama kimi zaman da görünmez duvarlar ve propagandanın gölgesiyle karşılaşabiliriz. Bu yüzden asıl güvenmemiz gereken şey, teknoloji değil, sorgulayan akıl ve çoklu bakış açısıdır.
Senin de başına benzer bir durum geldi mi? Deneyimlerini paylaş!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder